“काठमाडौंमा अवस्थित लिच्छवि हाउस ऐतिहासिक, पुरातात्विक आध्यात्मिक र पारिवारिक प्रतीकात्मकताले भरिपूर्ण छ ।

प्रथमत: हामी लिच्छवि हाउसले नेपाल आफैंले विश्वलाई दिन सक्ने उल्लेखनीय उपहारको प्रतिनिधित्व गर्ने अपेक्षा राख्दछौं । नेपालीहरुसँग २१ औँ शताब्दीको यो द्रूत गतिमा वाहिरी प्रभाव र अनुकूलनको विकल्प नभए पनि नेपाल देश र यहाँका जनताले अझै पनि आफ्नो प्राचीन आध्यात्मिक र सांस्कृतिक सम्पदालाई चामत्कारिक ढंगले जीवन्त र सक्रिय राखेका छन् ।

संसारका धेरैलाई आकर्षित गर्ने हिमाल र पदयात्रा बाहेक, नेपाली मन्दिरका घण्टीहरू अझै पनि बज्छन् र हावामा धूपको सुगन्ध छर्दै जवानदेखि वृद्धावस्थासम्मका श्रद्धालुजनहरू शताब्दीयौं पुराना स्तूपहरूको युगौंअघि जसरी नै उत्साहपूर्ण परिक्रमा गर्छन् ।

यहाँको इतिहास र संस्कृतिमा बुद्ध धर्मको जरा गहिरोसँग गाडिएको हुनाले सबै परम्पराका प्रख्यात आध्यात्मिक गुरुहरूले आफ्नो स्थानको रूपमा छनौट गरेको ठाउँ हो नेपाल । यो देश हजारौं वर्ष पहिले हिमालयका केही महान् योगी र विद्वानहरूले आवागमन र विश्राम गरेको मुख्य संगमस्थल थियो । आजसम्म पनि यो भूमि बुद्ध धर्ममा सर्वाधिक महत्त्वपूर्ण प्रभाव र प्रेरणाहरूको मिलनबिन्दु बनेको छ ।

आजको सिमानाका आधारमा निश्चय नै नेपालले गर्वका साथ राजकुमार सिद्धार्थको जन्मभूमि र विश्वलाई शाक्यमुनि बुद्ध दिने राष्ट्र भएको दाबी गर्न सक्छ ।

लिच्छवि हाउसले आधुनिकतातर्फ उन्मुख नेपालीहरुलाई आफ्नो देशको असाधारण प्राचीन सम्पदाको सम्मान गर्ने मौलिक संस्कार कायम राख्दै यसमार्फत् विश्वलाई नै उच्च योगदान पुर्‍याउनमा उत्सवमय अवसर सुनिश्चित गर्नेछ ।

यस केन्द्रको नाम हामीले लिच्छवि हाउस नै रोज्नुको पछाडि एउटा गहन कारण छ- शाब्दिक रूपमा हाम्रो इतिहाससँग पारिवारिक सम्बन्धसेतु सिर्जना गर्नु । लगभग ईस्वी संवत् ४०० देखि ७५० सम्म काठमाडौं उपत्यकामा लिच्छवी कुलको शासन थियो । त्यस कालखण्डका लिच्छवि शासकहरूले तिब्बत र मध्य एशियामा व्यापार, तीर्थयात्रा र धर्मदेशक गुरुहरू मार्फत् बौद्ध धर्म फैलाउन अभूतपूर्व योगदान गरे ।

बुद्धको समयमा दक्षिण नेपाल र उत्तर बिहारमा प्रभावशाली कुलका रूपमा रहेका लिच्छविहरू भगवान् बुद्धका सबैभन्दा समर्पित शिष्यहरू र उदार संरक्षकहरू मध्येका थिए जसलाई शाक्यमुनि बुद्धका गहन शिक्षाले नै त्यो अवस्थामा पुर्‍याएको थियो । वास्तवमा गौतम बुद्धकी आमा मायादेवी पनि लिच्छवी नै थिइन् ।

लिच्छवि हाउस आफैं भृकुटी देवी ट्रस्टको एउटा परियोजना हो, जुन संस्थालाई काठमाडौं उपत्यकाको लिच्छवि राज्यकी नेपाली राजकुमारीको नाममा नामकरण गरिएको थियो । राजकुमारी भृकुटीले ईस्वी संवत् ६२१ मा तिब्बतका राजा स्रोङचन गम्पोसँग विवाह गरेकी थिइन् । बौद्ध देवी ताराको प्रतिरूप पनि मानिने भृकुटी देवीले तिब्बती राजाहरूमा सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण आध्यात्मिक प्रभावशाली राजा एवं अत्यन्त समर्पित बौद्ध उपासक समेत रहेका आफ्ना श्रीमानको साथ पाएर नै तिब्बतमा बौद्ध मन्दिरहरू निर्माण गर्न र बुद्ध धर्मको स्थापना गर्नमा अथक परिश्रम गरिन् ।

कला, चलचित्र, लेखन, फोटोग्राफी र अन्य रचनात्मक कार्यशालाहरूको साथसाथै नेपालको प्राचीन ज्ञान परम्पराको अध्ययन, छलफल र अभ्यासलाई मलजल गर्दै हाम्रो आधुनिक संसारसँग पूर्ण रूपमा जोडिएर यस उल्लेखनीय प्राचीन सम्पदालाई जीवन्त उत्सवका रूपमा मनाउने लक्ष्य लिच्छवि हाउसले राखेको छ ।

त्यसका लागि लिच्छवि हाउस एउटा यस्तो ठाउँ होस् भन्ने हामी चाहन्छौं जसले युवा उमेरका विशेष गरी केटीहरू तथा सबै उमेरका पुरुषहरू एवं शिक्षक, उद्यमी, व्यवसायी र मजदूरदेखि विद्यार्थीहरूसम्मलाई आफ्नैपनमा रमाउँदै ज्ञान र सम्पदा चिन्ने मौका प्रदान गरोस् । त्यसका साथै सबैखालका आम सर्वसाधारण जो आफू जे जस्तो छन् त्यसैमा सहज महसुस गर्न र एकअर्काको संगतमा रमाइलो गर्न रुचाउँछन्, उनीहरू सबैले सामूहिक रूपमा उत्कृष्ट सम्पदाको विषयमा सिक्ने, अभ्यास गर्ने र गर्व गर्ने साझा थलोका रूपमा यसको निस्फिक्री उपयोग गर्न सकून् ।

यथार्थमा लिच्छवि हाउस काठमाडौको एक जीवन्त सांस्कृतिक केन्द्र हो जहाँ एक दर्शनीय परिवेश र साँच्चै खुला तथा सहज र मनमोहक वातावरण छ । यसले ध्यान, सामुदायिक सवालहरू र नेपालको समृद्ध आध्यात्मिक परम्पराहरूका विषयमा छोटो अवधिका सिकाइ कक्षाहरू पनि प्रदान गर्नेछ । त्यस्ता झुकावहरूलाई थप गहिर्‍याउन विशिष्ट अध्ययन र अभ्यासका गहन शिविरहरू आवश्यक परेमा ती अवसरहरूलाई पनि सहज बनाउँदछ ।” 

संस्थापक जोङ्सार जाम्याङ खिन्से रिन्पोछे